Człowiek do przeróbki (okładka  zintegrowana, wyd. 10.2020)

Powieść ciekawa, a jak na czasy, w których powstała - nowatorska. Napisana z wyraźną nutą ironii i pewnego rodzaju kpiny z amerykańskiego stylu życia. Analiza możliwości popełnienia zbrodni doskonałej w sytuacji, gdy nic nie da się ukryć przed telepatami - podobała mi się. Kwestia "nietykalności" osób posiadających ogromne wpływy później również stanowiąca tło "Gwiazdy moim przeznaczeniem" (późniejszej powieści autora wydanej również w tym cyklu) widać jest często wykorzystywana w powieściach i filmach. Tu jednak potraktowana w charakterystyczny lekki i dowcipny sposób. Mimo, że wolę "Gwiazdy moim przeznaczeniem:, to i "Człowiek do Przeróbki" Alfreda Bestera jest wart przeczytania. Polecam.

Klasyka do obowiazkowego przeczytania

Gdy wśród zwykłych ludzi krążą telepaci, trudno popełnić przemyślane przestępstwo. Taka jednostka zostanie złapana, nim do niego dojdzie. Ben Reich doskonale o tym wie. Planuje więc zbrodnie doskonałą, która pomoże mu przechytrzyć prawo i dokonać pierwszego od siedemdziesięciu lat morderstwa. Lincoln Powell, wybitny telepata i detektyw, prowadzi w jego sprawie śledztwo. Premiera „Cyberpunku 2077” sprawiła, że w tym roku polski rynek związany właśnie z cyberpunkiem nieco odżył. Pojawiły się związane z nim teksty, zarówno nowsze, jak i te starsze w nowych wydaniach. Przykładem tego jest „Człowiek do przeróbki” Alfreda Bestera. To powieść z 1953 roku , która według wydawcy zapoczątkowała ten nurt, choć nazwany został dopiero jakieś trzydzieści lat później, a za jego ojca uznaje się Williama Gibsona, który zadebiutował dopiero w 1984 roku. Mimo tego „Człowieka do przeróbki” spokojnie mogę do tego nurtu zaliczyć – ba, nawet nie zestarzała się ta książka szczególnie, nawet w kontekście współczesnych powieści cyberpunkowych. No, nie że tak w ogóle. Te siedemdziesiąt lat w kilku elementach w niej widać. Na szczęście, raczej nie w samym nazewnictwie. Właściwie jeśli chodzi o technologię to jedynie słowo „rakieta” rzuciło mi się w oczy jako powiew starych czasów w fantastyce naukowej. Poza tym wszystkie wynalazki istnieją w świecie przedstawionym zupełnie naturalnie i nawet, jeśli ich współczesne odpowiedniki nie zgadzają się z nazwami z naszymi to nie zwróciło to mojej uwagi. Zwłaszcza, że ta warstwa związana z tworzeniem świata jest w tej powieści wręcz świetna. Co prawda dziś sam koncept nie jest może nadzwyczaj unikatowy, ale fragmenty, w których występują telepaci i robią swoje „telepatyczne” rzeczy są jednymi z moich ulubionych. Na przykład, autor wpadł na pomysł, aby jego uzdolnieni nadnaturalnie ludzie rozmawiali myśląc… przeplatankami. Niby prosta sprawa a jak cieszy! Z resztą, sam styl Bestera zdaje się być bardzo inteligentny. Nie zachwyca poetyckością, jest dość zwięzły, ale przy okazji czytając miałam wrażenie, że wchodzę w pewien dialog z naprawdę mądrym człowiekiem, który ma mi do przekazania coś ciekawego, a to zawsze jest dobre poczucie w przypadku lektury takiej jak ta. Autor zręcznie nakreśla nam też głównych bohaterów, POKAZUJE, a nie MÓWI o tym, że są zdolni i utalentowani, dobrze nakreśla ich charakter, ale… No i tu pojawia się niestety kwestia związana z mijającym czasem. Zarówno Reich i Powell to konkretnie wykreowane postacie, każda ze swoim szkieletem i cechami. Tyle, że z powodu niewielkiej objętości tej powieści czegoś mi zabrakło. Dosłownie kilku scenek, które pozwoliłyby mi się zżyć z tymi postaciami lepiej. Bo gdy zamierzamy stworzyć kryminał, w którym Genialny Zły i Genialny Dobry mają zamiar się ganiać i wzajemnie próbować oszukać to warto chyba pozwolić czytelnikowi spędzić z postaciami trochę więcej czasu. Reich dostaje go zaś za mało na początku (jego postać opiera się jedynie na koncepcie morderstwa), a Powellowi brakuje odrobiny rozwinięcia później. Przynajmniej w moim odczuciu. Poza tym o ile pierwsza połowa powieści jest naprawdę dobra, o tyle w drugiej połowie wdziera się nam trochę chaosu, tak jakby autor nie do końca wiedział, jak tą sprawę rozwiązać. Tak, jakby jego własne postacie trochę przerosły go inteligencją i jakby Bester nie wiedział już, co powinny zrobić, aby ten pościg w kotka i myszkę trwał dalej. Niemniej, te dwie wady nie przeszkadzają mi w tym, aby „Człowieka do przeróbki” bardzo lubić. To porządnie napisana fantastyka naukowa, która przy okazji jest niezłym kryminałem. Co prawda moim zdaniem ten nadprzyrodzony element wypada tu koniec końców nieco lepiej, bo śledztwo w pewnej chwili po prostu zaczyna się nieco sypać, ale tak czy siak to po prostu lektura na wysokim poziomie.

Akcja powieści „Człowiek do przeróbki” rozgrywa się na początku dwudziestego czwartego wieku. Jest to niezwykły świat, w którym znaczny odsetek społeczeństwa ma telepatyczne umiejętności czytania w myślach, przez co żadna tajemnica nie może pozostać w ukryciu. W tym futurystycznym świecie pojęcie „zbrodnia” jest archaizmem, który mało kto rozumie. Każdy potencjalny przestępca jest zatrzymywany przed jej popełnieniem, gdyż jego intensywne myśli pełne zabójczych intencji przyciągają uwagę telepatów, którzy alarmują o tym odpowiednie służby. Bohaterem książki jest Ben Reich, bajecznie bogaty biznesman, który stoi na czele wielkiego handlowego imperium. Doprowadzony do szaleństwa, przez swego biznesowego konkurenta D’Courtney’a decyduje się go zamordować i przejąć jego firmę. Świadomy tego, że szybko zostanie zdemaskowany, korumpuje wysokiej rangi telepatę, aby zatarł ślady po jego zbrodni. Drugim z bohaterów powieści jest Lincoln Powell, prefekt wydziału parapsychologicznego policji obdarzony niezwykle silnymi telepatycznymi umiejętnościami. Od samego początku odkrywa on, iż to Reich stoi za morderstwem, ale brakuje mu jednoznacznych dowodów winy. Powell musi wspiąć się na szczyty swych umiejętności, aby odkryć prawdę i skazać mordercę na najwyższą karę – przeróbkę. Wśród atutów książki wymieniłbym ciekawie skonstruowany świat przyszłości, który był jednym z filarów dla twórczości m.in. Philip’a K. Dick’a („Raport mniejszości”) oraz szeroko rozumianego Cyber Punku. Futurystyczny obraz przyszłości nakreślony przez Alfred’a Bester’a jest niebywale wciągający i daje pewnego rodzaju poczucie bezpieczeństwa, bo kto z nas nie chciałby żyć w świecie, gdzie zbrodni nie ma. Z drugiej strony jest on klaustrofobiczny, gdyż tak jak bohaterzy czujemy się obserwowani, analizowane są nasze myśli i intencje, a to z kolei ogranicza naszą wolność. Również styl pisarski autora jest miły dla czytelnika, choć brak tu pewnego rodzaju iskry, emocji, które mogłem poczuć, czytając „Gwiazdy moim przeznaczeniem”. Niestety niewiele dobrego można powiedzieć o większości bohaterów powieści, zarówno Powell, jak i Barbara są postaciami szablonowymi absolutnie pozytywnymi, a przez to nudnymi. Jedynie Reich ma ciekawszą osobowość oraz pewnego rodzaju urok, który sprawia, iż przez lwią część książki kibicowałem jego działaniom i snułem wraz z nim plany podboju galaktyki. Dużym minusem dla dzieła Bester’a jest niewykorzystany motyw powtórnego dorastania i dojrzewania Barbary. Autor poskąpił czytelnikom uczuć, wrażeń, a przede wszystkim przemyśleń, jakie mogły towarzyszyć tej młodej kobiecie w sytuacji, gdy musiała w ciągu kilku tygodni przejść proces dojrzewania od okresu niemowlęcego, aż po wiek dorosły. Na koniec warto również wspomnieć o zakończeniu, które niestety jest łatwe do przewidzenia, przez co w znacznej mierze książka mnie nudziła. Czytając ją miałem miejscami wrażenie, że oglądam stary melodramat z lat 90.

"Nie pozwól, by o wyborze twoich wrogów decydował za ciebie przypadek." Sięganie po klasykę fantastyki zawsze budzi wiele emocji, z jednej strony ciekawa jestem, jak postrzegano przyszły świat, z drugiej uwielbiam zabawę w dokonywanie porównań wizji swoich i pisarzy. Miałam już jedno przyjemne spotkanie z książką Alfreda Bestera "Gwiazdy moim przeznaczeniem", dlatego nie wahałam się, by sięgnąć po kolejną, wyróżnioną pierwszą Nagrodą Hugo. Mimo upływu niemal siedemdziesięciu lat powstania, "Człowiek do przeróbki" rewelacyjnie broni się, uniwersalne prawdy o człowieku, zebrane w znakomitym pomyśle na fabułę i oprawione w atrakcyjną szatę narracji. Dostrzegam urok książki w aspekcie przeżywanej przygody czytelniczej i zebranego materiału do snucia ciekawych refleksji. Alfred Bester skupia się na idei zdolności telepatycznych, odczytywania myśli o przestępstwach, zapobieganiu ewentualnym zbrodniom. Nie wikła się w skomplikowane wyjaśnienia działania takiej technologii, nie obdarza czytelnika szczegółowymi opisami scenografii wszechobecnej inwigilacji. Liczą się głównie jednostki ludzkie i relacje społeczne. Sporo frapujących myśli wędruje w stronę czytelnika, niektóre wymagają głębszej analizy, z zainteresowaniem łapiemy się na zarzucane wabiki kreatywnej wyobraźni. Tego właśnie oczekuję zagłębiając się w inteligentną i pobudzającą rozrywkę fantastyki. Co ciekawe, autor świetnie wyczuł powstanie mediów społecznościowych, można wyłapać nieświadome aluzje czynione w kierunku Facebooka, jego roli w błyskawicznej komunikacji, indywidualnej aranżacji zabarwionej sztucznością rzeczywistości użytkowników, zagrożeń związanych z tym narzędziem. Czy faktycznie świat okaże się wspaniałym miejscem, gdy każdy stanie się wnikaczem cudzych myśli i dostroi się do reszty? A może to właśnie ślepota wobec sekretnych intencji innych jest tym, co nie pozwala na uniformizację myśli i poglądów? Intrygujące science fiction z elementami kryminału, zastanawiające odwrócenie ról tych pozornie dobrych, służących społeczeństwu, z tymi określanymi jako źli, decydującymi się na działalność przestępczą. Wydaje się, że wiemy, której stronie powinniśmy kibicować, jednak po odwróceniu perspektyw, okazuje się, że nie wszystko ma cechy jednoznaczności. Sympatyzujemy z jedną i drugą stroną, odczuwając dyskomfort dychotomicznych emocji, ale jak bardzo to wciąga i porywa. Ben Reich, magnat finansowy, morduje z premedytacją konkurenta, pomaga mu przekupiony esper, przenikacz umysłów, biegły w percepcji pozazmysłowej. Lincoln Powell, prefekt wydziału parapsychologicznego policji, śmiało podąża tropem zbrodni. Krzyżują się losy dwóch silnych osobowości, wirtuozów swoich profesji. Rewelacyjne przeplatają się wątki, dochodzą zajmujące i zaskakujące interpretacje. Perełką jest wykładnia tytułowej przeróbki, nie spodziewałam się, że w takiej odsłonie zakończy się powieść, bardzo satysfakcjonujące uczucie. bookendorfina.pl

KLASYKA NIE WYMAGAJĄCA PRZERÓBKI Alfred Bester to jedna z legend fantastyki naukowej, jego powieści nie mogły nie zagościć w ramach serii „Wehikuł czasu”. Najpierw padło na udaną, choć przeznaczoną bardziej dla mężczyzn, książkę „Gwiazdy moim przeznaczeniem”. Teraz nadszedł jednak czas na zaprezentowanie polskim czytelnikom najważniejszego dzieła z dorobku pisarza. I jak każda ceniona klasyk, tak i „Człowiek do przeróbki”, bo o nim mowa, to świetna lektura, wciąż pozostająca pełna świeżości i wysokiej jakości literackiej. Wiek XXIV to nie najlepsze miejsce dla przestępców. Wszystko nadzorują bowiem telepaci, przed którymi niemal nie sposób jest uciec. Dlatego od siedemdziesięciu lat nie doszło tu do najcięższej zbrodni – morderstwa. Ale teraz może się to zmienić. Ben Reich planuje zabić swojego partnera w interesach. Tylko to może ocalić jego sypiące się życie, a także zdrowie psychiczne niszczone krok po kroku przez nękającego go w snach Człowieka bez Twarzy. I w końcu wciela w życie swoje zamiary. Dochodzi do zbrodni, Ben przekupuje telepatę, by pomógł mu zatrzeć ślady. Wszystko idzie dobrze, ale Lincoln Powell, policyjny telepata, wie co Ben zrobił. Problem w tym, że nie jest w stanie udowodnić mu winy. Ale czy aby na pewno? I czym mogą skończyć się te wydarzenia? Mówi się, że gatunek cyberpunku stworzył William Gibson powieścią „Neuromancer”. Coraz częściej odzywają się także głosy uznające zasługi Franka Millera, który w komiksie „Roinin”, jeszcze przed Gibsonem, zawarł wszystkie gatunkowe prawidła. Wszystko to jednak było jedynie wynikiem powielania wcześniej znanych elementów, zintensyfikowane jednak i skondensowane – wystarczy sięgnąć tylko po takie legendy, jak „Czy androidy śnią o elektrycznych owcach” Dicka czy „Człowieka do przeróbki” właśnie, prawdziwych prekursorów cyberpunku. Ale to tylko rozważania nad gatunkową szufladką, a to akurat najmniej istotna sprawa w przypadku omawiania lektury takiej, jak ta. Bo czytając dzieło Bestera zadowoleni będą zarówno miłośnicy tego odłamu science fiction, jak ci, którzy za nim nie przepadają. Ba, coś dla siebie znajdą tu nawet przeciwnicy fantastyki, bo mimo futurystyczne otoczki, - otoczki zresztą fascynującej zachwycająco ukazanej – to opowieść o ludziach. O człowieku przypartym do muru, zbrodni i próbach uniknięcia konsekwencji. Swoista cyberpunkowa wersja „Zbrodni i kary”. Jednocześnie to także kryminał, odwrócone noir i dobry thriller. A wszystko to rozpisane na niecałe trzysta stron, podane językiem prostym, ale jakże żywym, literacko krwistym i trafiającym do serca i umysłu. W skrócie: kawał znakomitej literatury fantastycznej. Klimatycznej, świetnie pomyślanej i tak samo podanej. Warto – jak zresztą wszystkie książki z cyklu „Wehikuł czasu”.

Książka Alfreda Bestera liczy już ponad 60 lat i całkiem dobrze przetrwała próbę czasu. Akcja powieści początkowo bardzo mocno skupia się na znalezieniu sposobu zabójstwa w świecie nadzorowanym przez telepatów, a następnie próbie zatuszowania śladów. Jest to zatem książka, przy której trudno się nudzić i z ciekawością śledziłem poczynania Reicha, który za wszelką cenę chciał zmylić Powella. Dość łatwo jednak można się domyślić, że wszelkie próby uniknięcia odpowiedzialności są skazane na porażkę. Reich jest przecież tym "złym", który musi ponieść karę, jaką jest Przeróbka, a o której dowiadujemy się więcej dopiero pod koniec książki. Jednak nie sposób nie zacząć się zastanawiam, czy Powell i jemu podobni na pewno są tymi "dobrymi", czy to co robią telepaci jest moralnie uzasadnione. Telepatia to temat, które był bardzo mocno królował w literaturze science fiction ubiegłego wieku, a w Człowieku do przeróbki stanowi bardzo ważny wątek. Telepaci, zwani w książce Esperami, dzielą się na trzy kategorie, w zależności od umiejętności czytania myśli obcych osób, i pracują w bardzo wielu zawodach. Zwykli ludzie są zatem otoczeni telepatami, którzy czytają myśli przechodniów i w ten sposób zapobiegają popełnieniu wielu zbrodni. Esperzy inwigilują zatem społeczeństwo na poziomie, jaki trudno sobie wyobrazić, nawet współcześnie w dobie wszelkiej maści elektroniki, podsłuchów, czy kamer. Jest to bardzo przerażająca perspektywa, że idąc ulicą, ktoś może odczytać nie tylko nasze myśli, ale również zamiary... Idea przestępstwa praktycznie nie istnieje... W połączeniu z brakiem zbyt wielu dziwacznych lub przestarzałych wynalazków, czy opisów niezwykłych zachowań społeczeństwa i mody, historia opowiedziana przez Bestera jest ponadczasowa i w mojej ocenie taka też pozostanie, nawet za 100 lat. Człowiek do przeróbki to historia Bena Reicha, który planuje zamordować swojego konkurenta w biznesie. Nie będzie to jednak łatwe w świecie kontrolowanym przez telepatów, gdzie od dziesiątek lat nie popełniono żadnego morderstwa, ponieważ wszystkie zostały wykryte zanim do nich doszło. Książka Bestera to ciekawe połączenie science fiction z kryminałem oraz interesujące spojrzenie na wszechobecną inwigilację przez telepatów.

Ostatnio, poznaję dosyć dużo klasyków science fiction, a to wszystko dzięki temu, że Dom Wydawniczy Rebis postanowił wydać serię „Wehikuł czasu”, która skupia się na tych klasykach. Przeczytałam już kilka ciekawych książek z tego gatunku. Zdarzały się też mniej ciekawe, ale nadal z wielką chęcią sięgam po każdą kolejną książkę, która wychodzi w ramach tego cyklu. Przeglądając zapowiedzi cieszę się za każdym razem, gdy widzę wśród nich nową książkę z tej serii. Tak też było, gdy zobaczyłam zapowiedź „Człowieka do przeróbki”. Tytuł mnie zaintrygował i nie mogłam się doczekać czytania tej pozycji. Polubiłam czytać książki science fiction, a gdy zaczęłam czytać „Człowieka do przeróbki” i znalazłam tam wątek kryminalny to się bardzo ucieszyłam. Kryminały to jeden z moich ulubionych gatunków, a przyglądanie się, jak rozwiązuje się zagadkę kryminalną w świecie, który tak bardzo się różni od naszego było bardzo ciekawe. Otrzymałam, więc kilka rzeczy, które przyciągnęły moją uwagę i sprawiały, że z chęcią zagłębiałam się w lekturę. „Człowiek do przeróbki” to ciekawa perspektywa świata, w którym ludzie mogą podróżować między planetami oraz mają zdolności czytania w myślach, a do tego zagadka kryminalna. Znalazłam w tej książce wszystko, co lubię. Historia nie jest może jakaś wspaniała i nie powoduje, że ciężko się od niej oderwać, ale zdecydowanie jest ciekawa. Do tego bardzo łatwo mi się ją czytało, mimo że została napisana kilkadziesiąt lat temu. Książka pana Bestera nie zostanie moją ulubioną z serii „Wehikuł czasu”, ale na pewno znajdzie się wysoko w moim rankingu.

Seria książek „Wehikuł czasu” prezentuje powieści z szeroko pojętej fantastyki, który na stałe odcisnęły się w świadomości czytelników. To dzieła już klasyczne, wyróżnione licznymi nagrodami. „Człowiek do przeróbki” na ten przykład to pierwsza powieść jaką nagrodzono Hugo w 1953 roku. Dodatkowo powieść ta zapoczątkowała ruch zwany cyberpunkiem. O książce możemy przeczytać, że: W świecie nadzorowanym przez telepatów Ben Reich planuje przestępstwo, o którym nie słyszano od siedemdziesięciu lat – morderstwo. To jedyne wyjście dla Reicha, którego firma przegrywa wieloletnią bezwzględną walkę z kartelem D’Courtneya. Terroryzowany w snach przez Człowieka bez Twarzy i doprowadzony do szaleństwa po odrzuceniu przez D’Courtneya oferty fuzji, Reich morduje rywala i przekupuje wysokiej rangi telepatę, aby pomógł mu zatrzeć ślady. Lincoln Powell, prefekt wydziału parapsychologicznego policji, wie, że Reich jest winny, lecz mimo wybitnych telepatycznych zdolności nie potrafi tego dowieść… Książka Bestera to lżejsza forma fantastyki. Bardziej sensacyjna i ze zwrotami akcji ale znakomita. Jak większość klasyki czyta się ją świetnie i z napięciem. Kryminał, ale przeniesiony do świata przyszłości. Na dodatek jest to kryminał odwrócony, gdzie zagadką nie jest tożsamość mordercy ale to czy uda mu się uniknąć odpowiedzialności. Kosmiczna zbrodnia i kara. Urzekająca wizja.

Akcja tej powieści rozgrywa się na początku dwudziestego czwartego wieku. Jest to świat, w którym policjanci posiadają telepatyczne moce, a w rezultacie zbrodnia przestaje istnieć. Bohaterem jest Ben Reich, który stoi na czele wielkiego biznesowego imperium. Terroryzowany przez swojego biznesowego przeciwnika i doprowadzony do szaleństwa, zmuszony zostaje do ostateczności. Morduje D’Courtneya. Świadomy tego, że szybko zostanie zdemaskowany, przekupuje wysokiej rangi telepatę, aby zatarł ślady po zbrodni. Wtedy do akcji wkracza Lincoln Powell, prefekt wydziału parapsychologicznego policji i najwyższej klasy esper. Jego śledztwo wskazuje na Reicha, ale brakuje mu jednoznacznych dowodów winy. Rozpoczyna się gra między dwoma zdeterminowanymi przeciwnikami, której finał będzie paradoksalnie – przewidywalny i zaskakujący. Człowiek do przeróbki to swojego rodzaju hybryda literacka. Połączenie science fiction, powieści psychologicznej i rasowego kryminału. Napisane z rozmachem przedstawienie batalii pomiędzy normalnym człowiekiem a systemem reprezentowanym przez nieustępliwego stróża prawa, który wykorzystuje swoje nadnaturalne zdolności, aby trzymać całe społeczeństwo w ryzach. Antyutopijna wizja, która na dobre zapisała się w kanonie gatunku.