Humbug (okładka  miękka, wyd. 09.2023)

stnieją na świecie książki, które są przyjemną rozrywką. Istnieją takie, które czegoś nas uczą. Istnieją też takie, które zawierają cechy rozrywki i nauki. Ale są też takie, których czytanie ciężko nazwać „rozrywką” w czystej postaci, za to wyciągają z człowieka wszystkie możliwe emocje - te najlepsze, te najgorsze. Te, których nawet nie spodziewamy się poczuć. Takie książki chwytają w swoje szpony, nie pozwalają się oderwać i na długo zostają w głowie i serduchu. Gdy żydowska rodzina musi nagle pozostawić swoje dotychczasowe życie i uciekać by to życie ocalić zmienia się absolutnie wszystko. Wraz z innymi emigrantami trafiają do wiktoriańskie Londynu - to jednak nie jest zapowiedź lepszego jestestwa. Każda chwila, każdy dzień dla uciekającej rodziny był kolejnym krokiem ku przepaści. Ku upadkowi totalnemu. I to nie z własnej woli. Przeludniona uchodźcami część miasta, brudna, cuchnąca, bogata w przestępczość i nierząd wymuszała na 14-letnim chłopcu walkę o przetrwanie. Swoje, a także swojej matki i siostry. Każdy element tej walki usuwał w Josefie cząstkę człowieczeństwa. Kawałek po kawałku. Brak wsparcia, utrata miłości dawała mu jeszcze większy bodziec do tego by zawalczyć o rodzinę, by pokazać, że jest zdolny do tego by zapewnić jej coś lepszego od starej, śmierdzącej piwnicy pełnej brudu i towarzystwa szczurów czy innego robactwa. Wszystko to jednak sprowadzało się do wewnętrznej walki dobra ze złem. Jeśli chciał przeżyć dobro było zmuszone tę walkę przegrać. Nie można stwierdzić czy człowiek jest dobry czy zły - to jego doświadczenia i jego wybory kształtują kim w efekcie się stanie. Jesteśmy wszyscy zlepkiem dwóch istot, które podejmując decyzje i idąc przez życie przechylają szalę na jedną bądź drugą stronę. Jedno jest natomiast pewne - żaden człowiek, nawet największy twardziel gdy przeczyta tę historię nie uwolni się od jej obrazów. Koło tej historii nie przejdzie się obojętnie i bez emocji. Ona ma przerzuć, strawić i wypluć! Czytelnik ma poczuć smród Londynu, ma widzieć smierć, zgliszcza, wszechobecny syf, prostytucję i sutenerstwo. Nie ma tu miejsca na upiększacze i romantyzowanie cierpienia ludzkiego. Prawdziwość jaka płynie z „Humbuga” i nie da o sobie zapomnieć.

Humbug to dziwne słowo, które przyciąga swoją aurą tajemnicy, a w zestawieniu z mroczną okładką, nadaje tej książce niepowtarzalnego charakteru. Jest więc intrygujący tytuł, który w historii literatury był już modny, jest okładka zapowiadająca nam mroczną treść i jest opowieść o ludzkiej duszy, która w równym stopniu mieści w sobie dobro i zło. Co za połączenie! Najnowsza książka Mateusza Jańty nikogo nie pozostawi obojętnym, gdyż to opowieść o tym, że każdy z nas pod wpływem określonych czynników, może zatracić tak cenny pierwiastek naszej egzystencji, jakim jest człowieczeństwo. Obraz wiktoriańskiego Londynu końca XIX wieku skrojony lekkim i plastycznym piórem autora to bowiem miejsce pełne ubóstwa, smrodu, zaśmieconej Tamizy i kopcących fabryk. A w tym wszystkim ludzie, którzy rzuceni w wir dziejowej niesprawiedliwości, muszą zwyczajnie przetrwać. Bo to właśnie książka o ludziach i o przetrwaniu, czasami za wszelką cenę. Josef odsłania przed czytelnikiem nie tylko zgniliznę toczącą największą metropolią XIX-wiecznego globu, ale także i chyba przede wszystkim, zgniliznę toczącą ludzką duszę. Rozkład pochłaniający kawałek po kawałku, co bardzo mocno obrazuje kreacja protagonisty i towarzysząca mu pierwszoosobowa narracja. Dzięki temu trafionemu zabiegowi, czytelnik powoli zatraca się w zepsuciu, jakie otacza Josefa, a słowem kluczem do zrozumienia jego historii staje się obojętność. Jest w tej książce kilka fragmentów, które pokazując ludzkie wykolejenie, wywołują namacalny ból. Dotyczy to głównie wątków związanych z dziećmi, które czasami wymuszają przerwę w lekturze, odłożenie jej na chwilę, by przetrawić ukazany obraz odczłowieczania. Mowa tutaj głównie o obrazie pracy w kopalni, z której dzieci czasami nie wracały, pozostając tam zagubione w ciemności, czy też o niebezpiecznej pomocy kominiarzom i przypadkach uduszeń. Dzięki tej książce szeroko pojęte słowo "mudlarks" nabiera także szerszego wydźwięku. "Humbug" to nietuzinkowy dramat obyczajowy, którego lektura zapadanie w waszej pamięci na dłużej, gdyż nie jest to łatwa i przyjemna podróż. Najgorsze slumsy w dziejach to bowiem miejsce, w jakim nie chcielibyśmy się fizycznie znaleźć, a jednak w jakimś stopniu przyciąga nas złem wyzierającym wprost z ludzkiej duszy. Duszy, którą Mateusz Jańta poddał głębokiej autopsji, a to sztuka udająca się nielicznym.

Pewna zimowa niedziela roku 1882 sprawia, że w życie jednej z wielu żydowskich rodzin w "zapomnianym" Kłodzewie wkrada się chaos. To początek ucieczki, która zamiast "kropli światła w mroku duszy" przeniesie ich wprost w świat "bezprawia i występku", moralnej dewiacji i zezwierzęcenia. Londyn przywita 14-letniego Józefa "mgłą i fabrycznymi oparami" nad dachami domostw. Cienie wąskich i ciemnych zaułków miasta szeptać będą swoją upiorną pieśń, "brudna lepka masa" drażnić nozdrza, a horyzont rozmywać się od "posępnych kształtów i kolorów". To również początek końca nadziei na to, że świat nie jest jedynie "cuchnącą pułapką", że nie jest "nurtem rzeki, której woda drąży nowe ujście"- pełne meneli i prostytutek. Sodoma i gomora... . Będąc uchodźcami na obcej ziemi bohaterowie poczują się "włóczęgami", "bezpańskimi i bezdomnymi kundlami", pasożytującymi pod obcym niebem. W świecie zagrożeń, których język początkowo będzie im obcy, przyjdzie im toczyć walkę- z głodem, smrodem, robactwem i chłodem. W końcu też ze śmiercią... By nie stać się "kolejnym trupem gnijącym w kącie zapomnianego zaułka". By przeżyć, jak te "szczury, które próbują przetrwać w pułapce, do której same weszły". Finał będzie zaskakująco gorzki, znaczący, ciążący na sercu, miażdżący. . "Humbug" obraca w pył idealistyczną koncepcję człowieczeństwa. Odrażająca materia wiktoriańskiego Londynu stawia nas w obliczu prawdy o człowieku- "koniec końców wszyscy jesteśmy zwierzętami". Nie ma granic upodlenia wobec konieczności przetrwania. Nawet miłość- w tym matki do dziecka- może zostać "w każdej chwili zachwiana". Pesymizm, mrok, dosadność, naturalizm produkują obrazy odurzające klimatem i przytłaczające mnogością refleksji. Być może niektóre wątki mogłyby być bardziej rozbudowane. Być może ten język jest momentami zbyt prosty i dosadny (w dialogach). Być może niektóre obrazy zbyt mocno przerażają, zbliżając się do granicy przyswajalności, ale jej nie przekraczając. Niewątpliwie to jednak ten rodzaj prozy, której się długo nie zapomina...

,, Humbug " to rozrywająca serce historia pewnej spokojnej, uczciwej żydowskiej rodziny, zmuszonej do natychmiastowej emigracji w samym środku zimy. Wiedzeni fałszywym, złudnym obrazem lepszego życia postanawiają wyruszyć do wiktoriańskiego Londynu, gdzie nikt i nic na nich nie czeka .Szemrane, brudne cuchnące odchodami uliczki zapraszają w swe obleśne, zatęchłe ramiona szykując dla nowych przybyszów głód, poniżenie, smród cierpienie i nieziemskie ubóstwo. Młody niespełna piętnastoletni chłopak pozbawiony jakichkolwiek złudzeń każdego dnia musi walczyć o siebie, swoją siostrę i matkę. Przeszywający każdą komórkę ciała ziąb, uciążliwy tłamszący ludzkie odruchy strach oraz obezwładniający głód pcha coraz bardziej młodego Josefa w gnijacą otchłań, pełną makabrycznych działań . Pierwotny instynkt życia zdaje się brać górę nad człowiekiem postawionym pod cierniowym murem zatracenia. Miasto pełne mroku, brutalnych mordów, przestępców i prostytutek zaprasza w swe szerokie ramiona ofiarując w zamian przyzwolenie na barbarzyństwo. Każdy dzień dla rodziny emigrantów stanowi bitwę o przetrwanie. Fałsz życia rozlewa się po sercach, ziejąc pustką, zgorzkniałą mistyfikacją. Nonsens życia uderza z całej siły, łamiąc wszystko co człowiecze. Pozwoli zaczyna umierać wszystko nawet matczyna miłość. Mateusz Jańta stworzył opowieść, która rani i jednocześnie wzrusza. ,,Humbug " trąci ochydą i obrzydzeniem ,dając upust niemoralnym, bestialskim zachowaniom. Autor dając bardzo mocno do myślenia, wzbudza w czytelniku bardzo skrajne emocje. Przygnębiający, przeraźliwie smutny klimat idealnie podsyca tragizm tej powieści. Prosty styl i dialogi stanowią idealne tło dla tej historii. Miejsce i czas akcji tworzy scalony, karykaturalny, wynaturzony portret człowieka. Jestem pod ogromnym wrażeniem tej przejmującej fabuły.,, Humbug " dosłownie znaczy bzdurę, oszustwo i jest to idealny tytuł obrazujący nonsens życia, zakłamanie społeczeństwa oraz łgarstwo podpierające się zakłamanym człowiekiem.POLECAM

"Nie czuliśmy się jak ludzie, a jak szczury, które próbują przetrwać w pułapce, do której same weszły." Jest rok 1882 gry w zimowe popołudnie spokojne życie żydowskiej rodziny zostaje wywrócone do góry nogami. Zostają zmuszeni do natychmiastowej ucieczki. Tym sposobem znajdują się w Londynie gdzie cuchnące, brudne i pełne ludzi ulice sprawiają, iż każda godzinna stanowi ciężką walkę o przetrwanie. Z licznych zaułków wylewają się mrok, przestępczość i prostytucja. Czy w takich warunkach można pozostać sobą? Czu jest jakaś nadzieja na poprawę swojego położenia? „Humburg” to opowieść gdzie nie brakuje mrocznych zaułków, biedy i brudu. Plastyczne opisy powodują , iż bez problemu wczujemy się w ten specyficzny klimat. Całość jest brutalna i wyjątkowo przejmująca. Nie brakuje tu również mocnych scen. Każda kolejna strona przedstawia przejmujący obraz gdzie widać brak miłości zwłaszcza rodzicielskiej, a ogrom samotności i tęsknota bywa momentami przytłaczająca. Obserwujemy życie z ogromnym poczuciem beznadziei. Pomimo tego nie brak to zwyczajnej wiary w lepsze jutro które uparcie nie chce nadejść. Obserwujemy jak przerażone i tak naprawdę pozostawione bez żadnego wsparcia dziecko musi walczyć o przetrwanie swoje ale i matki oraz siostry. Widzimy rozczarowanie dziecka, które nie może liczyć na matkę oraz do czego zmuszony jest i jak nisko musi upaść nasz bohater by zapewnić najbliższym najbardziej podstawowe rzeczy jak pożywienie. Wieczne zimno, brud, głód i poszukiwanie schronienia przypomina wegetację, a nie życie. Dzieciństwo i dorastanie w takich warunkach odciska swoje piętno i zostanie z nim na zawsze. Ogrom niesprawiedliwości społecznej rozdziera serce i zmusza do zastanowienia i refleksji. Nie da się przejść obojętnie wobec tej historii.

„To przerażające, ile krzywdy może wyrządzić jednemu człowiekowi i wyrzutów sumienia u niego wywołać źrenica drugiego”. Spójrz w oczy dziecku, które w jednej chwili brutalnie i bez ostrzeżenia przestało być dzieckiem. Zmuszone do desperackiej ucieczki z zamętu w odmętu. By zrozumieć historię o wielkiej stracie. Zniewoleniu przez rzeczywistość. By pojąć, jak to jest być ciągle „pomiędzy”, pomiędzy początkiem i końcem, odwagą a strachem, miłością a jej brakiem, chceniem a niemocą.. Przyjrzyj się z bliska życiu chłopca, który więcej rozumiał niż umiał powiedzieć. Któremu przyszło żyć w trudnych czasach komplikujących każdą płaszczyznę życia. Który musiał boso spacerować po uliczkach Londynu wybrukowanych głodem, przemocą, strachem, zmęczeniem i przygnębieniem. Potykać się o własne słabości i grzechy innych. Któremu wschody i zachody słońca nad Tamizą przywoływały tęsknotę za życiem, które się bezpowrotnie skończyło i budziły niepokój o jurto nie pozwalając wybiec w przyszłość dalej niż właśnie tylko do tego niepewnego jutra. Chłopca, w gruncie rzeczy bezdusznie okradzionego z możliwości powrotu do wspomnień. Młodego człowieka, który bezmyślnie postawił pierwszy krok w świat bezprawia i występku i łapczywie zasmakował życia, w którym człowiek jest przedmiotem, a nie podmiotem. Zrozumiał, że czasami śmierć nie jest mgnieniem oka, a procesem nasyconym strachem. Był na ruchomej granicy godności i empatii. I poczuł jak to jest nieść chaos i siać go.. wszędzie. „Humbug” to smutna, ciężka historia ociekająca okrucieństwem. Opowieść, która szarpie nerwy, boli duszę i przeraża rozum… Polecam.

Zapragnęłam tej książeczki od pierwszego wejrzenia; kobieta na okładce z dzieckiem wygląda tak smutno, tragicznie, niepokojąco. Przed oczyma stanęły mi sceny z filmu „Gangi Nowego Jorku” i w trakcie czytania odnalazłam dramat tamtych ludzi zamknięty w obrazach i słowach. #humbug „to coś, o czym w danym momencie jest głośno, bywa przedstawiane jako ważne i ciekawe, a okazuje się sfabrykowane, sztucznie utrzymywane jako popularne, oszukańcze;” – historia taka właśnie jest, ułuda cudowności życia w kłamstwie. Mateusz Jańta z precyzją powiódł nas po ciemnych stronach ubóstwa materialnego i duchowego, odarł ze złudzeń, co do dobroci serc, nie neguje ich, ale zmniejsza ich liczbę, zresztą słusznie. Udawania, że ten, kto ma trochę więcej, zawsze chce mieć władzę, choćby nad najpodlejszymi z podlejszych. Przychodzi mi do głowy jeszcze jedna myśl, o równości… „Jedyne, co widzę, to pustka”. Poważna, wstrząsająca, dosadna w przekazie, wręcz twarda. Szczelnie zamknięta na emocje, pozytywne odruchy, dobroć. Ukazuje społeczeństwo z nizin, do których trafiają emigranci płynący za wielką wodę, zbierać złoto z ulic. Stają się mięsem i tylko nielicznym udaje się przetrwać, na własnych warunkach. Jestem oczarowana prostotą przekazu, jasnością myśli, umiejętnym prowadzeniem fabuły, bez zbędnych detalów i wtrąceń. Intensywność myśli jest przytłaczająca, ale nie obciąża, zmusza do przemyśleń, refleksji. Doskonała proza, polecam.

Historia inspirowana prawdziwymi wydarzeniami. W pewne zimowe popołudnie życie jednej z żydowskich rodzin zostaje wywrócone do góry nogami. Czując na plecach oddech śmierci matka z dziećmi zostaje zmuszona do ucieczki. W ten sposób lądują w wiktoriańskim Londynie. Nie, nie trafią do pięknej willi z lokajem i stołem suto zastawionym jedzeniem, ale do piwnicy, gdzie każdy dzień będzie naznaczony walką o przetrwanie. Jak długo w takich warunkach można pozostać sobą? Zapraszam Was zatem na brudne londyńskie ulice, gdzie w każdym z zaułków ukrywa się głóf, zgnilizna i rozpusta. Gdzie nie ma żadnych zasad, a jedyną uznawaną prawdą jest przeżyć. Gdzie z cuchnących ust płyną złowieszcze szepty, a dobro jest zmieniane w beznadzieję i brak nadziei. Czy można w tym brudzie pozostać człowiekiem? Autor nie raz i nie dwa zada Wam to pytanie. Zada też wiele innych. Dociśnie obcasem do brukowanej ulicy, by wgniatać coraz mocniej...a potem wypluć, wypatroszyć i wysterylizować. Ta książka to emocjonalna bomba, jakiej już dawno nie zaznałam. Pełna gniewu, smutku i żalu. A pomimo tego po prostu piękna. Wyjątkowa. Dlatego czytajcie!!! Ogromnie polecam!!!