Muzeum porzuconych sekretów (okładka  twarda, wyd. 09.2012)

Sięgałam po "Muzeum porzuconych sekretów" zachęcona wieloma entuzjastycznymi recenzjami, książka mnie jednak zawiodła.
Obietnica wielopokoleniowej sagi, Ukraina wczoraj i dziś, obraz współczesnej Ukrainy- za dużo obietnic, które nie zostały spełnione. Nie otrzymujemy historii rodzin, tylko zaledwie ich strzępki, interpretacje. Na końcu książki dołączona jest mapa Kijowa- przed lekturą dawało to nadzieję, że rzeczywiście autorka przygotowała dla nas prawdziwą podróż. Po przeczytaniu książki nie potrafię zrozumieć, czemu ma służyć ta mapa.
Najbardziej jednak w tej prozie przeszkadzają mi kilometry erudycyjnych popisów, przez które w mojej ocenie przemawia snobizm. Wyczuwam też w postawie głównej bohaterki, która pozuje na głos pokolenia, delikatną pogardę czy brak szacunku dla ludzi, którzy tak starannego wykształcenia jak ona nie odebrali. Ludzie, którym w życiu się nie powiodło są tu sami sobie winni. Osoby współpracujące w czasach ZSRR czy robiące kariery finansowe po 1991 roku są tu jednostronnie oceniani, oczywiście źle, próba zrozumienia pewnych sytuacji czy ludzkich wyborów nie zostaje podjęta.
Nie uważam, żeby taka postawa miała być posumowaniem czy obrazem współczesnej Ukrainy. Nikt nie zobaczy tu nawet cienia ludzkich problemów, z którymi na Ukrainie ludzie stykają się codziennie. Tu się chodzi po restauracjach, pije drogie alkohole i patrzy z litością na "tych głupszych" i skupia na przeintelektualizowanych problemach. Łatwiej zrozumieć bohaterom egzekutorów z UPA niż ludzi podejmujących współpracę ze służbami, aby ratować rodzinę. Bezwzględność ocen poraża, brak szacunku należny każdemu człowiekowi również.

Patrząc na ilość wątków, rozmiar książki i rolę, jaką odgrywa w niej historia, można pokusić się o nazwanie "Muzeum porzuconych sekretów" współczesną, postmodernistyczną epopeją. Chociaż autorka chętnie odnosi się do przeszłości, to jednak styl i konstrukcja powieści zdecydowanie nawiązują do czasów nam współczesnych. Sceny z teraźniejszości przeplatają się z historią wojenną, która została zamknięta w nieco dziwnej formie realistycznego snu. To urozmaicenie sprawia, że przebrnięcie przez 700 stron powieści jest zdecydowanie mniej monotonnym zajęciem, niż w przypadku innych monumentalnych tomów. Warto również uściślić, że autorka podchodzi do opisywania historii swojego kraju w miarę obiektywnie, dlatego brak tutaj sformułowań utrzymanych w duchu martyrologii.

"Muzeum..." to książka o tożsamości mieszkańców Ukrainy. Umożliwia nam zrozumienie narodu, z którym mamy przecież wspólną historię - długą, burzliwą, trudną i fascynującą zarazem. Pokazuje również współczesną sytuację kobiet na Ukrainie, która nie różni się znacznie od tego, z czym mamy do czynienia w naszym kraju. Książka fascynująca, napisana znakomitą prozą Oksany Zabużko, w pełni zasługująca na miano najlepszej w ostatnim 20-leciu powieści ukraińskiej.
Jolanta Jasnos, Empik Toruń