Stramer (okładka  twarda, wyd. 12.2023)

Przepiękna książka. Polecam

Wspaniała litwratura

Warto przeczytać.

Warto przeczytać.

Rewelacyjna.

Rewelacja

😀

„Opowieść trwa. Historia nie kończy się nigdy”. Słowa Andrzeja Sapkowskiego z Sezonu burz idealnie pasują także do Stramera. Bo historia żydowskiej rodziny Stramerów trwa dalej, ale już w świadomości czytelników. Wszyscy dobrze wiemy, jak się to skończy, ale przecież tak naprawdę w ogóle się nie kończy. O Stramerze Mikołaja Łozińskiego wszyscy napisali już wszystko. I trudno będzie tu powiedzieć coś nowym, świeżym głosem. A jeszcze trudniej będzie się odciąć od zachwytów, bo chyba nie spotkałem się z negatywną recenzją nowej powieści Łozińskiego. Nathan Stramer rezygnuje z amerykańskiego snu i osiedla się w Tarnowie. Tam poślubia Rywkę, która rodzi mu czterech synów i dwie córki: Rudka, Salka, Hesia, Nuska, Renę i Welę. A czytelnik obserwuje ich życie przez pryzmat nie głównych wydarzeń dziejowych, bo lata, w których przyszło żyć Stramerom, to lata narastającego antysemityzmu, zamykania się w nacjonalistycznych klatkach, coraz większej niechęci do obcych, ale przez pryzmat normalnego, codziennego życia. Egzystencja Stramerów zdaje się przebiegać obok tego, co dzieje się w ich świecie. Lęk, strach i śmierć, których doświadczą, czytelnik wyczuwa podskórnie. Wisi nad nimi widmo zagłady, dobrze o tym wiemy. Ale chyba na tym właśnie polega kunszt Łozińskiego: na tym, że mamy świadomość, ale jest to świadomość pozostająca gdzieś z tyłu głowy i pozwalająca na przeżywanie, bohaterom i czytelnikom, w miarę normalnego życia. Tym pierwszym pozwala uciec od historii (bo, powtórzę, wszyscy wiemy, do jakiego „końca” to zmierza) i zajmować się codziennością. Tym drugim: kojącą świadomość, że opowieść trwa, a historia nie kończy się nigdy (jak napisał Andrzej Sapkowski). Stramer to opowieść o rodzinie, ale nie saga rodzinna. Nie chodzi tylko o krótki przedział czasu (co zauważył jeden z recenzentów), ale przede wszystkim o fakt, że w Tarnowie wykreowanym przez Łozińskiego po prostu się żyje. Dokonuje wyborów. Jest się za albo przeciw. Ma się swoje poglądy polityczne, religijne, światopoglądowe. Że żyje się w tzw. otaczającej rzeczywistości. W tym też tkwi siła i prawdopodobieństwo tej książki: można ją spokojnie odnieść do naszych czasów. Bo my też żyjemy w obliczu katastrofy, chociażby tej klimatycznej, ale jej świadomość pozostaje gdzieś z tyłu głowy; czujemy coraz gorętsze lata, starając się przy tym normalnie funkcjonować. Jak Stramerowie. Oni wiedzą, widzą, nie są ślepi. Ale jeszcze nie są do końca świadomi tego, co się stanie, co ich czeka. Dlatego Stramer to opowieść niezwykła w swojej zwykłości. I nie chodzi tu wcale o to, że takich książek powstało już wiele, że temat się opatrzył, ale raczej o fakt, powtórzę raz jeszcze, że tu się po prostu żyje. To chyba pierwsza od dawna książka, w recenzji której nie powtórzę znanego już moim czytelnikom banału: że autor zrekonstruował świat, którego już nie ma, że nadaje pamięci nowy rytm i pozwala ją utrwalić (występujące w powieści fotografie), że czytelnik zbiera skrawki, resztki, nierzadko ułamki wspomnień, które pozostały po Zagładzie. W Stramerze znacznie bardziej chodzi o zwykłych ludzi. I to stojących w obliczu takiej zawieruchy dziejowej, która zmiecie ich z powierzchni ziemi. My to wiemy, oni tylko przeczuwają. I to nie widząc/doświadczając w sposób skrajny (choć ostatecznie wiemy, jak…). Delikatnie. W miarę. Bo najgorsze dopiero przed nimi. Ale na razie ofiarujmy im to, co najlepszego mogą dostać bohaterowie Stramera – czyli drugie życie.

3/5 Książka z potencjałem, ale w moim odczuciu niewykorzystanym. Tą historią można byłoby mocno zagrać na emocjach, a przynajmniej sprawić, aby czytelnik taki jak ja - coś poczuł. Owszem, tkwił we mnie smutek, bo doskonale wiedziałam, jak to się skończy, ale przez ponad połowę nudziłam się, czekając na coś, co mnie chociaż odrobinę poruszy, a przez drugą połowę wyczekiwałam końca. Jest zbyt długo, dość mocno nużąco, a miejscami chaotycznie. Niemniej nie żałuję chwil spędzonych ze Stramerami, chociaż nie jest to najlepszy tytuł w tym gatunku, jaki dane mi było przeczytać.

Bardzo dobra. Słucha się wyśmienicie. Polecam gorąco.