Pamięć dla Heleny (okładka  miękka, wyd. 04.2023)

Ładnie została przedstawiona pamięć o Dziewczynie, która stała się ofiarą hitlerowskiego " Lebensbornu, czyli przestępczej organizacji, kryjącej się za fasadą działań opiekuńczo-charytatywnych". Opowieść afirmuje perspektywę miłosierdzia i wybaczenia przez obecne pokolenia doświadczonych traum.

Nasze pokolenie (mam 71 lat) i młodsi mieszkańcy naszej polskiej ziemi wciąż tak mało wiemy o tragicznym czasie drugiej wojny światowej. Książka ta poszerza naszą wiedzę, wzrusza i zmusza do refleksji. Serdecznie polecam.

Niesamowite zakończenie a czyta się ją jednym tchem.

Pełna emocji

Czy można sobie wyhodować dziecko? Czy można iść do sklepu i je kupić? Czy można komuś odebrać, tak po prostu? Niezależnie od tego, jak bardzo te pytania obecnie mogą bulwersować, to takie rzeczy się działy i to całkiem niedawno. Ośrodki Lebensborn, bo one są kluczem do wyjaśnienia takich sytuacji, zlokalizowane były w Niemczech i kilku innych krajach, w tym w okupowanej Polsce. Trafiały do nich niezamężne ciężarne kobiety spełniające wyśrubowane kryteria, czyli takie, które były w stanie „wyprodukować” idealnych Aryjczyków. Dla niektórych to była najlepsza opcja szczególnie wówczas, kiedy ojciec dziecka nie zamierzał się żenić i brać za nie odpowiedzialności, inne zaś były dumne, że oddają własne dziecko dla III Rzeszy. Do ośrodka trafiały również młode, zdrowe kobiety, których rola sprowadzała się do bycia rozpłodowymi klaczami. Były one zmuszane do świadczenia usług seksualnych żołnierzom i rodzenia im dzieci. Do ośrodków Lebensborn trafiały wreszcie dzieci odebrane rodzicom, które były niczym żywy towar oddawane do adopcji niemieckim rodzinom, które nie mógł mieć dzieci lub chciały mieć ich więcej. O tym aspekcie wojny i tym procederze świat do dziś woli nie wiedzieć, a nieliczne publikacje na ten temat nie są szerzej komentowane. Kto bowiem wie, ilu jeszcze po świecie chodzi Niemców urodzonych przez Polki, ile w Niemczech mieszka ludzi, odebranych rodzinom Polskim. Dlatego też książka pt. „Pamięć dla Heleny” wstrząsa nami i trudno koło niej przejść obojętnie. Autorka, Ewa Formella, w opublikowanej nakładem wydawnictwa Replika książce stworzyła niejednoznaczny portret kobiety, która była wykorzystana przez III Rzeszę do rodzenia dzieci właśnie. A umiejscowienie tej historii na dwóch planach czasowych, swego rodzaju podróż do okresu wojny, a także oddanie narracji więcej niż jednej osobie sprawiło, że poznajemy wszystkie aspekty sytuacji i zaczynamy rozumieć nie tylko główną bohaterkę, ale i postawy innych kobiet znajdujących się w podobnej sytuacji. Autorka przenosi nas do roku 1941, kiedy to w domu niespełna szesnastoletniej Heleny zjawiają się niemieccy oficerowie. Mają za zadanie odwieźć jej przyrodnie rodzeństwo, trzyletnie maluchy, na badania. Ojciec przeczuwając niebezpieczeństwo nie chce się zgodzić, ale ostatecznie Helena deklaruje, że pojedzie z Sylwią i Tomaszem. Żegnając się jednak przeczuwa, że to jej ostatnie spotkanie z ojcem, nie będzie mogła też faktycznie otoczyć dzieci opieką. I rzeczywiście, cala trójka trafia do jednego z ośrodków Lebensborn mieszczącego się na terenie zachodniej Polski. Tam Helena zostaje przydzielona do pracy w kuchni, zaś dzieci przeznaczone zostają do adopcji przez niemieckie rodziny. Piękna i spełniająca aryjskie kryteria Helena wpada w oko pewnemu wysokiemu rangą oficerowi, który nie może mieć własnych dzieci, a dla III Rzeszy jest to istotna kwestia. Dlatego też Obergruppenfüher Peter postanawia, że Helena będzie matką jego dzieci. Mimo iż stara się być delikatny, a za jego sprawą dziewczyna jest przydzielana do lżejszych prac, to nie zmienia faktu, że zostaje wykorzystana, również seksualnie. Będąc już w pierwszej ciąży poznaje w ośrodku swoja pierwsza miłość, mężczyznę, którego pamiętać będzie następne lata, ordynansa ojca swojego dziecka, Viktora Sturmmanna. On również będzie ją wspominał… Co się wydarzyło w ośrodku? Dlaczego zostali rozdzieleni i dlaczego jej nigdy nie odnalazł? Na to pytanie odkrywać będziemy prawdę stopniowo, miedzy innymi z wnuczką Heleny, która nie miała pojęcia o tym, jakiej tragedii babcia była bohaterką… Książka „Pamięć dla Heleny” porywa od pierwszej strony, mimo iż mamy wrażenie, że potencjał tkwiący w historii nie został w pełni wykorzystany. Zbyt szybko poznajemy wersje drugiej strony, zabrakło napięcia w dążeniu do rozwiązania zagadki, ale mimo tego to jedna z tych książek, których – głównie z uwagi na temat – nie można zapomnieć.

“Miłość jest silniejsza od obojętności…” Główni bohaterowie są postaciami fikcyjnymi, ale opisane wydarzenia przez autorkę wydarzyły się naprawdę. Przenosimy się w czasie, jest rok 1941, wojenna zawierucha trwa w najlepsze. Szesnastoletnia Helena razem ze swoim młodszym, przyrodnim rodzeństwem zostaje zabrana przez niemieckich żołnierzy na “badania”. Już niebawem wychodzi na jaw przerażająca prawda. Dzieci trafiają do ośrodka Lebensbor, które znajduje się w zachodniej Polsce. Helena zaczyna pracę jako pomoc kucharki, a młodsze rodzeństwo niebawem zostaje oddane do adopcji w niemieckiej rodzinie. Piękna, blondwłosa Helena wpada w oko pewnemu niemieckiemu oficerowi. Ten postanawia, że to właśnie ona zostanie matką jego dzieci, które w przyszłości zasilą szeregi Rzeszy. Jakby wbrew sobie dziewczyna zakochuje się w kierowcy oficera, Viktorze. Nadciągający koniec Hitlera, powoduje, że Viktor pomaga dziewczynie w ucieczce. Po wojnie robi wszystko by ja odnaleźć, niestety, bezskutecznie… Moje kolejne bardzo udane spotkanie z autorką. Akcja powieści toczy się niespiesznie, niezmiennie intryguje i niepokoi. Fabuła ciekawie poprowadzona, dopracowana w każdym szczególe, przenosi nas do dramatycznych czasów II wojny światowej, a kończy się w czasach współczesnych. Jak zawsze jestem pod wrażeniem pióra autorki, pomimo poruszanych tematów książka czyta się jakby sama. Zajmująco wykreowani bohaterowie, to zwykli ludzie, którym przyszło żyć w strasznych czasach. Helenę polubiłam od razu, to ciepła, dobra, silna dziewczyna. Wojna zniszczyła wszystko, nic już nigdy nie mogło być takie samo. Nasza bohaterka została wrzucona w trybiki iście szatańskiej machiny, której celem między innymi było rodzenie aryjskich dzieci. Helena nie ma żadnego wyboru. Ośrodek w Ledennsborn i jemu podobne miały dbać o czystość rasy. Dzieci o czystych aryjskich rysach były odbierane rodzicom i trafiały do adopcji na terenie Rzeszy. Skutecznie zacierano wszelkie ślady ich pochodzenia. Przeszłość, która kładzie się cieniem na teraźniejszości, próba rozliczenia się z nią, wspomnienia pierwszej prawdziwej miłości, ukryte gdzieś na dnie serca. Mocna, poruszająca, chwilami trudna, bardzo życiowa, smutna opowieść. Zmusza do refleksji, trudno przejść obok niej obojętnie, tym bardziej że opisane w niej wydarzenia działy się naprawdę. Nikt nie wie, ile dzieci zostało pozbawionych swojej prawdziwej tożsamości, ilu z nich ograbiono z przeszłości. Serdecznie polecam, Tatiasza i jej książki :)

„Pamięć dla Heleny” to moje drugie spotkanie z motywem ośrodków Lebensborn w literaturze. Jeżeli nie słyszeliście o nich, to spieszę wyjaśnić, że powstały w ramach nazistowskiego programu, rzekomo w celu niesienia pomocy niezamężnym matkom i nieślubnym dzieciom. Prawda jednak jest taka, że naziści dążyli do stworzenia idealnej, aryjskiej rasy. Odbieranie dzieci w okupowanych krajach i ich germanizacja, zmuszanie „czysto rasowych” kobiet do rodzenia dzieci funkcjonariuszom SS były na porządku dziennym. Do takiego domu właśnie trafia bohaterka powieści Ewy Formelli, Helena. Wraz z dwójką młodszego rodzeństwa, rzekomo zabranego na badania, a tak naprawdę po to, aby trafiły do niemieckich rodzin, trafia do miejsca, gdzie zderza się z brutalną prawdą o ośrodku, w którym zostaje jedną z dziewczyn, których zadaniem jest rodzic dzieci ku chwale ideologi Hitlera. 
„Pamięć dla Heleny” to historia inspirowana losami tych, których dotknął ten okrutny los. Autorka snuje opowieść na dwóch płaszczyznach czasowych, umiejętnie przeplatając teraźniejszość z przeszłością. Helena wraca we wspomnieniach do najtrudniejszego okresu w swoim życiu. Historia tej młodej dziewczyny łapie za serce i wciąga od pierwszych stron. Z niecierpliwością przerzucałam kolejne kartki, aby poznać dalsze losy Heleny. Tyle trudnych momentów i tak wiele pytań. Czy uda jej się odnaleźć dzieci oraz rodzeństwo, które zostało poddane germanizacji? Czy uda jej się wrócić do domu i czy znajdzie tam czekających z utęsknieniem ojca i macochę? A co z miłością, która nie powinna się przydarzyć. Czy młodzi odnajdą się po wojnie i czy będą w stanie być razem pomimo wszystko? Ta historia to kolejny dowód na to, że autorka potrafi tworzyć historie pełne emocji, wywołujące wzruszenie i zmuszające do refleksji. Mimo trudnego tematu, który poruszyła autorka, książkę pochłonęłam. Trudno było mi się od niej oderwać i bardzo chciałabym polecić ją Waszej uwadze.

skończyłam wieczorem czytać „Pamięć dla Heleny”. Jest to kolejna powieść z historią w tle, która porusza i daje do myślenia. Bardzo bym chciała, byśmy o tej naszej historii nie zapominali, by wciąż powstawały takie tytuły, które będą przypominały o dramatach, które działy się za sprawą ludzi i chorej ideologii. W 1941 roku szesnastoletnia Helena z dwójką malutkiego rodzeństwa zostaje zabrana z domu na badania i, jak się możemy domyślać, badania okazują się tylko pretekstem do cichego odebrania dzieci i przewiezienia ich do ośrodka Lebensborn… Maluchy szybko trafiają do nowego domu, zaś nastoletnia, blondwłosa Helena zdaje się idealną kandydatką do rodzenia dzieci dla dobra Rzeszy… W tej lekturze wędrujemy między teraźniejszością, w której to stara już Helena mieszka z ukochaną wnuczką, a przeszłością, w której to młoda, ale bardzo dojrzała i spostrzegawcza Helena próbuje przetrwać, bo przez cały czas tli się w niej nadzieja na odzyskanie rodziny. Ta historia porusza do głębi, pokazuje rozpacz, niemoc i fakt, że tylko właśnie, choć czasem naiwna, nadzieja może dawać motywację do życia. To opowieść o czymś, co dziś wydaje się największym bólem… o stracie dziecka, z którym nie mamy pojęcia, co się dzieje. Jednak poza tym wszystkim jest to także opowieść o uczuciu, tym pierwszym, tym czystym, które pojawia się w najmniej oczekiwanym momencie, a które zostaje w nas na całe życie, a także o tym, że nawet w najgorszych warunkach mogą otaczać nas życzliwi ludzie, którzy być może wydają się oschli, niewzruszeni naszym losem, a jednak może się okazać, że to tylko fasada zbudowana, by przetrwać, a pod nią kryje się dobro. Dla mnie to kolejna świetna powieść z wątkiem II Wojny Światowej, ale wyróżnia się tym, że dominuje w niej nadzieja niegasnąca praktycznie do śmierci. I choć zakończenie jest słodko-gorzkie, to ja się z tego cieszę, ponieważ dzięki temu ta historia jest tak poruszająca i prawdziwa.

Książki o tematyce II wojny światowej czytam bardzo często. Nie mogłam więc przejść obojętnie obok pozycji "Pamięć dla Heleny". W roku 1941 Helena wraz z dwójką młodszego rodzeństwa zostaje zabrana z domu rodzinnego pod pretekstem badań. Tak naprawdę trafiają jednak do ośrodka Lebensborn. Przybyłe tam dzieci są oddawane niemieckim rodzinom, a kobietom przypada "ważna misja dla dobra Rzeszy". Helena jest jedną z takich kobiet, rodzi dwójkę dzieci, które po krótkim czasie po porodzie zostają jej odebrane. Wiele lat po wojnie wraca wspomnieniami do tego trudnego czasu, ale też przypomina sobie swoją wielką miłość, Viktora. Czy udało jej się uporać z przeszłością? Choć książki o II wojnie nawiązują do tragicznych wydarzeń w dziejach historii, to czytam je, jeśli można tak określić, z przyjemnością. I cieszę się, że przy okazji mogę się dzięki nim dowiedzieć czegoś nowego. Nie słyszałam nigdy o ośrodku Lebensborn. To, co się tam działo nie mieści mi się w głowie. Ideologia jednych stała się tragedią dla drugich. Autorka ukazała dramat wielu rodzin, które musiały sobie radzić z traumatycznymi przeżyciami. Ciężko sobie wyobrazić, co musieli czuć rodzice, którym odbierane są dzieci i odwrotnie, z jak wielką traumą przyszło się mierzyć bezbronnym dzieciom. Jako mama przeżywałam tę historię jeszcze bardziej. Nawet nie chcę sobie wyobrażać, jak musieli się czuć ci ludzie. I choć historia jest fikcyjna, to oparta jest na prawdziwych wydarzeniach. Taki ośrodek rzeczywiście istniał i miały w nim miejsce wszystkie te okropne rzeczy. Książka przepełniona jest wielkimi emocjami. Doskonale jest tu ukazane, jak ogromne piętno zostawiły wydarzenia z tego okresu na bohaterach, z jakimi traumami musieli się mierzyć. Są rany, które wciąż się nie zagoiły i pozostają w sercach na zawsze. Cieszę się, że Autorka poruszyła ten temat, trudny, ale z pewnością bardzo ważny. Polecam uwadze.

Poznajcie Helenę. To miła starsza pani, która przeżyła drugą wojnę jako nastolatka, a teraz próbuje załagodzić ból z jakim mierzy się jej wnuczka po stracie ciąży. Zaczyna się opowieść o tym, jak w 1941 roku Helena wraz z dwójką rodzeństwa trafiła do ośrodka Lebensborn. Któż z nas choć raz nie słyszał o placówkach gdzie rodziły się dzieci na chwałę Hitlera, dzieci idealne według jego doktryny. Tam też trafiały pociechy odbierane rodzinom, które wpisywały się w nazistowski kanon urody. To właśnie w Lebensborn Helena spędziła młodość rodząc dzieci, których nigdy nie było jej dane spotkać w późniejszym życiu, ale nigdy nie wymazała ich że swojego serca i pamięci. Nie zapomniała również o swoim rodzeństwie, które trafiło do niemieckich rodzin i ślad po nich zaginął. Ale czy na zawsze?... "Pamięć dla Heleny" do historia przepełniona ogromem emocji od pierwszej strony, aż po ostatnie wersy. To opowieść o okrutnych czasach i nieludzkich procedurach, która paradoksalnie ma bardzo pozytywny wydźwięk. Ewa Formella w swojej narracji sprytnie zakamuflowała negatywne emocje towarzyszące procedurom jakie odbywały się w ośrodkach Lebensborn, pozostawiając czytelnikowi możliwość ocenienia ich według własnego sumienia. Ale żeby nie było to źle zrozumiane- autorka nie stanęła po stronie nazistów i nie wyraziła przyzwolenia na ich działania. Powstrzymała się jednak od oceniania, a wręcz starała się pokazać ludzką stronę najeźdźców. "Pamięć dla Heleny" to historia chwytająca za serce, trzymająca w napięciu i wciągająca czytelnika w proces odkrywania tajemnic sprzed lat. Ta opowieść, której dwutorowa narracja składa się z czasem w jedną całość jak puzzle, jest trudną i nie pozbawioną bólu historią z której mimo wszytko bije jakieś niewyjaśnione ciepło. Kolejny raz Ewa Formella zabrała mnie w niesamowitą podróż literacką, którą Wam również polecam.