Persepolis (okładka  twarda)

KOBIETĄ BYĆ (NA BLISKIM WSCHODZIE) Kiedyś „Persepolis” był powiewem świeżości, nowym głosem, powieścią graficzną wyjątkową, także w podejmowanej tematyce. Teraz, gdy mamy takie komiksy, jak „Arab przyszłości” czy „Gry jaskółek”, które wgniotły mnie i sponiewierały i nie jestem w tym osamotniony, można by uznać, że dzieła Satrapi przestaną robić takie wrażenie. Ale robią. Może nie takie, jak Riad Sattouf, ale jednak. I po latach wciąż warto jest po „Persepolis” sięgnąć. Poznajcie Marjane Satrapi i jej losy. Losy na tle rewolucji islamskiej w Iranie. Jej życia w religijnym reżimie, wyrywania się z niego i życia. Po prostu życia. Satrapi relacjonuje, Satrapi opowiada, przede wszystkim Satrapi mówi. Mówi o tym, co boli, co przeszkadza, z czym się nie zgadza. I jak to wszystko wygląda. Opowiadając o swoim życiu, tworzy nie powieść graficzną stanowiącą głos pokolenia, a głos wszystkich pokoleń, które mają dość: takiego życia, takich ograniczeń, nakazów, zakazów, tyranii. Głos sprzeciwu nie znaczy jednak tylko przekrzyczanej opowieści, która z sensem i logiką nie ma za wiele wspólnego. Satrapi serwuje nam świetne dzieło, które wciąg i porusza. Może nie zawsze, może czasem bywa to przestylizowane, czasem sterylne, ale nadal jest znakomite. Autorka skupia się na opowiedzeniu swojego życia tak, jak widzi to ona. I opowiada o tym szczerze, czasem poruszając, czasem ukazując nam jakże obcy świat, to znów pokazując, że bywa nam bliski. Przerażająco bliski. Ludzka to rzecz, życiowa, z ładunkiem emocjonalnym i prawdą. Znam wybitniejsze w temacie Bliskiego Wschodu, ale to nie zmienia faktu, że „Persepolis” znać trzeba, że wypada, że warto. I że całe to uznanie, od nagrody za scenariusz na Międzynarodowym Festiwalu Komiksu w Angoulême, po nominację do Oscara za animowaną adaptację tej powieści graficznej, w pełni jest zasłużone. W skrócie, komiks to mocny, dojrzały i trudny. Nie jest to lektura z tych łatwych i przyjemnych, specyficzna narracja autorki plus równie specyficzna, cartoonowo prosta szata graficzna dodatkowo nie ułatwiają nam niczego, ale satysfakcjonująca. I zapadająca w pamięć, w serce, zostająca nami na dłużej. Dobrze, że doczekaliśmy się kolejnej reedycji, bo to jedna z tych powieści graficznych, które przypominać i warto, i trzeba raz na jakiś czas.

PopKulturowy Kociołek: Marjane Satrapi urodziła się w 1979 roku w Raszt (Iran), dorastała zaś w Teheranie. Jej rodzice należeli do aktywnej polityczno-społecznie klasy średniej. Stali się więc oni częścią siły, która przeciwstawiła się i obaliła ostatniego szacha Iranu. Niestety miało to później dla nich dosyć przykre konsekwencje. Władzę w kraju przejęli bowiem muzułmańscy radykałowie, dla których liberalna strona społeczeństwa stanowiła spore zagrożenie. Piętrzące się problemy dotykały również ich dorastającej córki, która obserwowała, jak zmienia się jej kraj. To właśnie taka tematyka wypełnia szczelnie kolejne strony albumu Persepolis. W dużym uproszczeniu można napisać, że mamy tu do czynienia z autobiograficznym pamiętnikiem (narracja pierwszoosobowa) ukazującym zarówno historię autorki, jak i przemiany w kraju. Album podzielony został na kilka mniejszych rozdziałów. Początkiem historii jest wspomniana już rewolucja. Na kolejnych stronach autorka oczami dziecka pokazuje czytelnikowi wszystkie ważniejsze wydarzenia, które miały bezpośredni wpływ na życie wielu ludzi. Treść zaprezentowana została w bardzo prosty i przystępny sposób. Nie oznacza to jednak, że w albumie brakuje głębi i skomplikowania. Wraz z dorastaniem i wkroczeniem w wiek nastoletnie zmienia się bowiem również perspektywa samej Satrapi, która zaczyna coraz lepiej rozumieć to, co działo się wokół niej. Pod wierzchnią warstwą prostoty nie brakuje tutaj treści politycznych, lekkiej dawki humoru, zróżnicowanych poglądów na tematy religijne (np. monolog z Bogiem) czy całej masy ludzkich dramatów. Tytuł eksploruje więc wiele zróżnicowanych zagadnień i każde z nich posiada jakąś głębię. Komiks wręcz w idealny sposób ukazuje historię Iranu na tle zmieniającego się społeczeństwa. Dodatkowo pojawiają się tu treści kierowane wyłącznie do dorosłego czytelnika, jak na przykład sugestywne makabryczne szczegóły tortur.

Persepolis to historia mocna. Kultowy komiks, powieść graficzna o ciężkich tematach, jakże aktualnych. Egmont wydał ją akurat teraz, gdy na Bliskim Wschodzie w tematyce tu poruszanej źle się dzieje, gorzej niż w ostatnich latach, więc tym bardziej warto po album ten sięgnąć. O komiksie możemy przeczytać, że: „Persepolis” to donośny głos sprzeciwu wobec narzuconego siłą religijnego reżimu. W komiksowej autobiografii Marjane Satrapi ukazuje początek rewolucji islamskiej w Iranie, swój kilkuletni pobyt w Wiedniu i powrót do kraju. Persepolis to dzieło uniwersalne, pełne niezwykle celnych obserwacji oraz obrazów, zabarwione zarówno humorem, jak i ironią czy nostalgią. Przed patosem chroni je jednak poczucie dystansu autorki, wspaniale współgrające z czarno-białymi, często symbolicznymi ilustracjami. Komiks ten to niby cartoonowy i prosty od stopny graficznej, nieskomplikowany, ale jednak wymagający. I taka jest cała opowieść, jaką w nim czytamy. Wizualnie i fabularnie to rzecz życiowa, pozbawiona kombinowania, relacjonująca jedynie to, co się działo w życiu bohaterki. I właśnie dzięki temu braku fajerwerków i wizualnych a także fabularnych popisów, rzecz tak mocno trafia nam do serca i umysłów. Porusza, skłania do zadumy, do myślenia. I do zajęcia stanowiska też, bo nie da się przejść obok tego wszystkiego obojętnie. Bardzo ładnie wydany, ładnie wygląda na półce, a to też ważne. Bo zostanie z nami na dłużej - w sercu, w pamięci, ale i w kolekcji, bo takich historii pozbywać się nie chcemy - chcemy za to do nich wracać.